Wydrukuj tę stronę
poniedziałek, 17 kwiecień 2017 00:00

Dr Florian Ceynowa

Autor: 
Oceń ten artykuł
(3 głosów)

W tim môlu - kòle mòstu midzë Swiónowã a Stajszewã - doszło do wëdarzeniégò, jaczé miało wiôldżi znaczënk w dzejach kaszëbsczégò regionalizmù. Tu aresztowelë scygónégò gòńczim lëstã Flóriana Cenôwã - bùdzëcela swiądë Kaszëbów i òjca kaszëbsczi pismieniznë. Sztudéra F. Cenôwa òd czilenôsce dni ùcékôł pò nieùdónym pòwstanim stôrogardzczim (21/22 gromicznika 1846 r.), jaczémù przédnikòwôł. Ùtacył sã ù swiónowsczégò szkólnégò Elwarta. Pò pòchwôcenim, jaczégò dokònôł w dniu 6 strëmiannika 1846 r. kartësczi ùrzãdownik prësczi ò nôzwëskù Kraatz, zaszparowelë Cenôwã nôpierwi w festindze w Grëdządzu, dze béł kòl òsmë miesãdzy, a tej w Mòabice pòd Berlinã. Tam 2 zélnika 1847 r. sã zaczął jegò proces wespół z 253 jinszima pòlsczima patriotama òbskarżonyma ò spiskòwanié procem Miemców. Ju 17 lëstopadnika Cenôwa dostôł wërok scãcégò topòrã. Òjca kaszëbsczi rësznotë zreta òstrô rewòlucyjnô dënëga, chtërna przeszła przez Europã i w historii nazwónô òsta Zymkã Lëdów. Kùńc kùńców òstôł ùwòlniony 20 strëmiannika 1848 r. pò dwùch latach sôdzë, w jaczi ni miôł nôdzeji na òdzwëskanié pòjudżi. W sómnoscë pòwstałë jegò sławetné sôdzowé tekstë, w tim Rozmòwa Pòlôcha z Kaszëbą, jaczé ùsztôłtowałë dejã dra F. Cenôwë na przińdną rësznotã kaszëbską.

Florian Cenôwa sã ùrodzył 4 maja 1817 r. w Sławòszënie w pùcczim krézu. Ùcził sã w chònicczim gimnazjum, pòtemù sztudérowôł we Wrocławie i w Królewcu. Sparłãczony béł z Towarzëstwã Lëterackò - Słowiańsczim. Titel doktora medicynë dostôł w Berlinie. W 1843 r. warszawsczi cządnik wëdrëkòwôł jegò tekstë: Wiliô Nowégò Rokù i Szczodrôczi, jaczé òstałë ùznóné za pòkón kaszëbsczi lëteraturë. Nôwikszim dzełã Cenôwë je Skôrb kaszëbskò - słowińsczi mòwë, w jaczim nen drëkòwôł artikle i lëteracczé tekstë w ùsadzonym bez se pisënkù. Pisôł je czej mieszkôł i robił jakno doktór w Bùkòwcu kòle Swieca. Cenôwa chcôł zascygnąc germanizacjã Kaszëbów przez ùdokaznienié snôżotë i òżëwienié kaszëbsczégò jãzëka. Miôł rëcht, że je to jedurnô stegna do òbstojeniô słowiańsczi jawernotë Kaszëbów. Dr Cenôwa ùmarł 26 strëmiannika 1881 r. w Bùkòwcu. Je pòchòwóny w sąsednym Przëserskù.

W tym miejscu - przy moście pomiędzy Sianowem a Staniszewem - doszło do wydarzenia, które miało znaczący wpływ na losy regionalizmu kaszubskiego. Aresztowano tu ściganego listem gończym Floriana Ceynowę - budziciela świadomości Kaszubów i ojca literatury kaszubskiej. Student F. Ceynowa od kilkunastu dni uciekał po nieudanym powstaniu starogardzkim (21/22 lutego 1846 r.), któremu przewodniczył. Ukrył się u sianowskiego nauczyciela Elwarta. Po aresztowaniu, którego dokonał w dniu 6 marca 1846 r. kartuski urzędnik pruski o nazwisku Kraatz, uwięziono Ceynowę najpierw w twierdzy w Grudziądzu, gdzie spędził około ośmiu miesięcy, a potem w Moabicie pod Berlinem. Tam 2 sierpnia 1847 r. rozpoczął się jego proces wraz z 253 innymi polskimi patriotami oskarżonymi o spiskowanie przeciw Niemcom. Już 17 listopada skazano Ceynowę na ścięcie toporem. Ojca regionalizmu kaszubskiego uratowała gwałtowna fala rewolucyjna, która przetoczyła się przez Europę i do historii przeszła pod nazwą Wiosny Ludów. Ostatecznie został on zwolniony 20 marca 1848 r. po dwóch latach więzienia, w którym pozbawiony był nadziei na odzyskanie wolności. W odosobnieniu powstały jego słynne teksty więzienne, w tym Rozmòwa Pòlôcha z Kaszëbą, które ukształtowały ideę dra F. Ceynowy na przyszły ruch kaszubski.

Florian Ceynowa urodził się 4 maja 1817 r. w Sławoszynie w powiecie puckim. Uczył się w gimnazjum chojnickim, potem studiował we Wrocławiu i w Królewcu. Związany był z Towarzystwem Literacko - Słowiańskim. Tytuł doktora medycyny uzyskał w Berlinie. W 1843 r. warszawskie czasopismo opublikowało jego teksty: Wiliô Nowégò Rokù i Szczodrôczi, które uznawane są za początek literatury kaszubskiej. Największym dziełem Ceynowy jest Skôrb kaszëbskò - słowińsczi mòwë, w którym publikował artykuły i teksty literackie w stworzonej przez siebie ortografii. Pisał je mieszkając i pracując jako lekarz w Bukowcu koło Świecia. Ceynowa chciał zahamować germanizację Kaszubów przez pokazanie piękna i ożywienie języka kaszubskiego. Słusznie uważał, że to jest jedyna droga do obronienia słowiańskiej tożsamości Kaszubów. Dr F. Ceynowa zmarł 26 marca 1881 r. w Bukowcu. Pochowany jest w sąsiednim Przysiersku.

 

Realizatorzy budowy obelisku

Oddział Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Sianowie

Oddział Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Baninie

Finansowo wsparli

Kaszubski Zespół Parlamentarny

Starostwo Powiatowe w Kartuzach

Urząd Gminy Kartuzy

Stowarzyszenie „Kaszëbskô Jednota”

Rada Partów Nordowëch

 

Współpraca

Kluby Młodych Kaszubów: „Cassubia” i „Òska”

Czytany 4553 razy Ostatnio zmieniany czwartek, 04 maj 2017 09:59
Eugeniusz Pryczkowski

Najnowsze od Eugeniusz Pryczkowski

Artykuły powiązane