Wydrukuj tę stronę
środa, 13 lipiec 2016 00:00

FELIKS LEWIŃSKI - BURMISTRZ KARTUZ W LATACH 1935 – 1939 I 1945 – 1949

Autor: 
Oceń ten artykuł
(0 głosów)

   FELIKS LEWIŃSKI - BURMISTRZ KARTUZ W LATACH 1935 – 1939 I 1945 – 1949

  

   OJCIEC MIASTA Z PRAWDZIWEGO ZDARZENIA

A BYŁO TO 80 LAT TEMU…

Norbert Maczulis

   Feliks Lewiński urodził się 9 grudnia 1897 r. w Kożyczkowie, gmina Chmielno, powiat kartuski, w rodzinie kupieckiej.W 1915 r. ukończył gimnazjum humanistyczne w Lauenburgu i. Pom. (Lęborku). W pierwszej wojnie światowej był żołnierzem armii niemieckiej. W 1924 r. założył w Kartuzach przedsiębiorstwo handlowe. Posiadał jeden z największych składów towarów kolonialnych oraz drogerię w Kartuzach.

   Aktywnie udzielał się w licznych organizacjach i stowarzyszeniach. Działał aktywnie w samorządzie kartuskim. W 1931 r. został zastępcą burmistrza Kartuz.

   Gdy w kwietniu 1931 r. wybrano w Kartuzach nową Radę Powiatową Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR) prezesem i skarbnikiem został zastępca burmistrza miasta – F. Lewiński. W Kartuzach jednak przeważały wpływy Stronnictwa Narodowego, niechętne inicjatywom rządowym Józefa Piłsudskiego.

   Jednak prezes Lewiński był Kaszubą mającym duże wpływy wśród miejscowej ludności kaszubskiej. To stwarzało nadzieję, że pozyska on ludność na rzecz rządu. Osobiście przez wstąpieniem do BBWR nie należał do żadnej partii, a sympatyzował z SN. Wpływy BBWR wzrastały mozolnie ze względu na negatywne ustosunkowanie się kleru.

   Sanacja rozszerzała swoje wpływy wśród młodzieży powołując Legiony Młodych, w których skupiała młodzieżową część inteligencji o orientacji prorządowej, a mająca na celu szerzenie kultu wodza i armii. W czerwcu 1932 r. taka placówka została utworzona w Kartuzach, a jej komendantem został Bernard Henning – nauczyciel wychowania fizycznego z Kartuz[1]. W 2009 r. wydałem książkę Kartuzy 1939. Wspomnienia, s. 122, w której zamieściłem fotografię por. Bernarda Henninga i Bernarda Dziewiątkowskiego prowadzących defiladę w Kartuzach w 1938 r.. Jesienią 1939 r. por. Henning zginął w Lesie Kaliskim. Bernard Dziewiątkowski (plutonowy) walczył w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie w II Korpusie Polskim gen. Władysława Andersa.

   W 1933 r. F. Lewiński został odznaczony Srebrnym, a w 1935 r. Złotym Krzyżem Zasługi.

   Gdy wystąpiły niesnaski, zatargi, spowodowane nagannymi poczynaniami burmistrza Waleriana Kubasika, zgodnie z propozycją Urzędu Wojewódzkiego Pomorskiego w Toruniu, Kolegium Wydziału Powiatowego na posiedzeniu w dniu 20 grudnia 1935 r. postanowiło skierować Kubasika na emeryturę z powodu niezdolności do pracy. Wówczas do czasu nowych wyborów funkcję tę pełnił F. Lewiński.

   Z powodu wygaśnięcia kadencji burmistrza Kubasika kartuska Rada Miejska na posiedzeniu w dniu 25 września 1936 r. ogłosiła konkurs na stanowisko burmistrza.

   Do konkursu przystąpiło – jak na kartuskie warunki, do dziś normalne - aż 9 kandydatów…  W dniu 4 grudnia 1936 r. Rada Miejska wybrała na 5 letnią kadencję Feliksa Lewińskiego, który otrzymał 15 na 16 głosów. Funkcję pełnił do wybuchu wojny. Jego zastępcą został drogerzysta z Kartuz Feliks Wieczorek[2], zamordowany przez hitlerowców jesienią 1939 r. w Lesie Kaliskim k. Kartuz.

   Po wkroczeniu hitlerowców do Kartuz F. Lewiński został aresztowany i osadzony w niemieckim obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen, a potem w Gusen[3].

   Feliks Lewiński uważany był za dobrego organizatora starającego się o rozwój miasta. Często widywano go w mieście spacerującego ze składanym krzesełkiem pod pachą. Miał on zwyczaj sprawdzania postępu prac, napraw itp., w związku z czym siadał na swym krzesełku i spisywał uwagi. Miał jednego syna, który wyjechał do Kanady. Natomiast brat burmistrza Lewińskiego miał drogerię przy ulicy Parkowej w Kartuzach[4].

   Dzisiaj rzecz nie do pomyślenia, aby burmistrz dokonywał takich rzeczy. Byłby przecież wielki wstyd, aby lokalny VIP tak się kompromitował…

   Po zakończeniu drugiej wojny światowej F. Lewiński został ponownie wybrany na stanowisko burmistrza Kartuz. Funkcje tę pełnił w latach 1945 – 1949 (zob. N. Maczulis, Kartuzy – z dziejów miasta i powiatu, Kartuzy 1998).

   W dniu 26 kwietnia 1945 r. Feliks Lewiński został ponownie powołany na stanowiska burmistrza Kartuz.

   W dniu 28 kwietnia Miejska Rada Narodowa  w Kartuzach powołała na swojego przewodniczącego Feliksa Biernaczyka, działacza Polskiej Partii Socjalistycznej[5].

   O początkowej fazie terroru okupanta hitlerowskiego w Kartuzach wspominał ówczesny burmistrz Kartuz Feliks Lewiński w swej relacji złożonej przed Okręgową Komisją Badania Zbrodni Hitlerowskich w Gdańsku[6]:

„Aresztowania rozpoczęły się 8 września 1939 r. przed południem. W ciągu kilku dni miejscowe więzienie zapełniło się miejscową inteligencją. Aresztowano około 200 osób. Landratem w Kartuzach został Herbert Busch z Sopotu, który podczas przemówienia wygłoszonego na Rynku w dniu 14 IX oświadczył, że polecił rozstrzelać na Wzgórzu Wolności sześciu Polaków, i że nastąpią dalsze rozstrzelania, jeżeli ludność nie będzie przestrzegać zarządzeń niemieckich”.

   Egzekucja 6 Polaków odbyła się faktycznie w dniu 14 września 1939 r. o godz. 5.30 rano. Rozstrzelano wówczas nauczyciela R. Gransickiego, rolników Litwina i Majewskiego, ślusarza Nacela, młynarza Cichosza oraz kierownika parowozowni Klucza.

  W związku z przygotowaniami do procesu wyższego dowódcy SS i policji w byłym Gau Danzig – Westpreussen Richarda Hildebrandta przesłuchano w styczniu 1949 r. też szereg innych osób.

   Dzisiaj przy wjeździe do Kartuz ze strony Lęborka, w okolicy dokonanej kaźni stoi obelisk upamiętniający tę hitlerowską zbrodnię.


[1] Dzieje Kartuz, pod red.  M. Widernika, Kartuzy 2001, s. 83 – 84.

[2], Ibidem, s. 33 – 34.

[3] Ibidem, s. 371.

[4] Archiwum Muzeum Kaszubskiego Kartuzy, Zbiory akt, Gertruda Markowska, sygn. Z. 45, f. 1.

[5] Dzieje Kartuz…,s.238.

[6] D. Steyer, Eksterminacja ludności polskiej na Pomorzu Gdańskim w latach 1939 – 1945, Gdynia 1967, s. 137 – 138.

Czytany 5054 razy Ostatnio zmieniany czwartek, 14 lipiec 2016 12:56
Norbert Maczulis

Zapraszam na stronę portalu Szwajcaria-Kaszubska.pl gdzie można przeczytać moje publikacje.

Dyrektor Muzeum Kaszubskiego w Kartuzach (do 30 kwietnia 2015), Norbert Maczulis

Mój profil na fb.com/norbert.maczulis

Najnowsze od Norbert Maczulis